تعریف تأخیرات– وقتی پروژه‌ای طراحی می‌شود و کارفرما تصمیم به سرمایه‌گذاری و اجرای یک پروژه می‌گیرد مسلماً منظورهای خاصی دارد از جمله استفاده بهینه از سرمایه و منافع حاصله از آن سرمایه‌گذاری و در نتیجه باید بداند که این سرمایه گذاری چه زمانی به بهره‌برداری می‌رسد و براساس آن سرمایه خود را به کار بیاندازد پس با این ترتیب برای اجرای پروژه زمان تعیین می‌شود که در قرار داد به عنوان مدت قرار داد مطرح می‌شود و پروژه بایستی در این مدت انجام گردیده و به بهره برداری برسد طبیعی است که اگر پروژه در این مدت به بهره‌برداری نرسد باعث ضرر و زیان و خوابیدن بی‌بهره سرمایه و استهلاک آن می‌گردد پس با این حال مدت قرار داد و زمان اجرای پروژه اهمیت خاصی پیدا می‌کند در نتیجه بایستی به برنامه‌ریزی صحیح و کنترل دقیق آن از نظر زمان توجه بیشتری نمود که این مقوله نیاز به دانستن دقیق احجام و هزینه آن می‌باشد که باتهیه متره برآورد میسر می‌گردد و این موضوع نشان می‌دهد که تهیه متره و برآورد چقدر مهم می باشد.
حالا ممکن است در اجرای پروژه با تأخیراتی مواجه به شویم که این تأخیرات ناشی از موارد زیادی می‌تواند باشد از قبیل عدم مدیریت صحیح پروژه خواه از طرف کارفرما یا مهندس مشاور و دستگاه نظارت یا پیمانکار به شرح زیر:
۱- عدم مدیریت صحیح کارفرما: عدم تأمین به موقع پول جهت اجرای پروژه که می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که لازم است کارفرما در این مورد دقیقاً برنامه‌ریزی نموده و به موقع پول مورد نیاز پروژه را طبق برنامه تنظیم شده آماده نماید.
۲- عدم مدیریت صحیح مدیر پروژه: که می‌تواند در نتیجه بعضی سهل انگاری‌ها اتفاق بیافتد و یا عدم برنامه‌ریزی صحیح و یا موارد دیگر.
۳- عدم مدیریت مهندس مشاور: با توجه به اینکه طرح و نظارت بر اجرا از وظایف مهندس مشاورمی باشد لذا بایستی نقشه‌های اجرائی و تغییرات را به موقع به پروژه ابلاغ نمایدودر صورتی که سهل‌انگاری شده و این موارد به پروژه نرسد مسلماً تأخیر در اجرا قطعی خواهد بود. از جمله تأخیرات عمده‌ای که در پروژه‌ها اتفاق میافتد بعضی تفکرات منفی خواه از طرف دستگاه نظارت و خواه پیمانکار می‌باشد که ایجاد بعضی لج و لجبازی‌هایی را در پروژه می‌نماید که در نتیجه ان همکاری تبدیل به ناسازگاری می گردد که این مسئله ضرر و زیان‌های زیادی را به پروژه وارد می‌کند که بایستی قویاً از اتفاق چنین موضوعی جلوگیری نمود در صورتی که در اجرای یک پروژه هدف همه تشکل‌ها اجرای صحیح و به موقع پروژه بوده باشد مسلماً همکاری برقرار می‌گردد.
مواردی که توسط دستگاه نظارت باعث تأخیرات پروژه می‌باشد به شرح زیر می‌باشد
- الف- تدادن به موقع نقشه‌ها
- ب- عدم تنظیم صورتجلسه و دستور کارها در وقت خود و تأیید وامضای آنها بخصوص زمانی که تهیه دستور کار و صورتجلسه به عهده پیمانکار می‌باشد از تصویب و تأیید آنها طفره رفتن که اغلب اتفاق میافتد و این هم باز در نتیجه لج و لجبازی اتفاق میافتد و یا به خاطر بعضی گرو کشی‌ها.
- ج- عدم تهیه و تصویب صورت وضعیت‌های ماهیانه در زمان خود.
- د- عدم حضور مداوم و جدی در پروژه.
- ه- سخت‌گیری‌های بی‌مورد در نتیجه همان لج و لجبازی.
که از این موارد بایستی با مدیریت صحیح هر سه ارگان جلوگیری به عمل آید و این که همه این نیروها جمع شده‌اند که پروژه را انجام دهند نه کارهای دیگری. وهمیشه باید اجرای صحیح و به موقع پروژه مد نظر بوده باشد.
۴- عدم مدیریت صحیح پیمانکار:
با توجه به اینکه اصولاً سرنوشت پروژه در دست پیمانکار می‌باشد لذا مدیریت صحیح پروژه توسط پیمانکار ازاهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است.و مدیریت غلط پیمانکار مسلماً پروژه را زمین گیر کرده و باعث تأخیرات زیاد و ضرر و زیان‌هائ زیادی به خود و کارفرما وارد می‌نماید که ضررهای وارده به خود پیمانکار بیش از ضررهای وارده به کارفرما می‌باشد.
مواردی که باعث تأخیرات در نتیجه سوء مدیریت پیمانکار اتفاق میافتد به شرح زیر می‌باشد:
- ۱-۴- عدم داشتن نیروهای کار آمد.
- ۲-۴- عدم داشتن برنامه ریزی صحیح و منطقی.
- ۳-۴- عدم داشتن ارقام درستی از احجام اجرائی.
- ۴-۴- عدم داشتن میزان مصالح مورد نیاز کلی و مصرفی روزانه.
- ۵-۴- عدم داشتن یک دفتر فنی آگاه وقدرتمند.
- ۶-۴- عدم کنترل پروژه از نظر زمانبندی- تأمین مصالح- تأمین مالی و غیره .
- ۷-۴- عدم اجرای صحیح و فنی پروژه که اکثراًبا توجیحات غیر منطقی باعث ایجاد درگیری با دستگاه نظارت می‌شود.
- ۸-۴- عدم کنترل نیروهای انسانی و مکانیکی از نظر راندمان و بازدهی کار که این مطلب علاوه بر ایجاد تأخیر در پروژه باعث ضرر و زیان پروژه هم می‌شود.
- ۹-۴- عدم داشتن یک حراست آگاه و کارآمد برای کنترل دقیق نکات ایمنی و امنیتیو
- ۱۰-۴- عدم داشتن برنامه و اجرای تدارکات منظم و منطقی اعم از تدارکات مصالح کارگاه- پذیرائی‌ها- مسافرت‌ها- و غیره.
- ۱۱-۴- عدم توجه به کل مسائل پروژه (تنظیم پرونده‌های مورد نیاز توسط امور اداری و دفتر فنی.
- ۱۲-۴- عدم توجه به تأخیرات پروژه و یا ضرر و زیان‌هائی که به پروژه وارد می‌شود.
- ۱۳-۴-عدم تامین مالی به موقع برای اجرای پروژه و عدم توجه به تهیه ودریافت به موقع صورت وضعیت ها.
علل تأخیر پروژه:
مواردی که باعث تأخیر در پروژه می‌باشد علاوه بر مدیریت صحیح عوامل زیرنیز مؤثر می‌باشد:
- نداشت اطلاعات صحیح از پروژه
- نداشتن متره و برآورد دقیق از پروژه که باعث می‌شود ما از حجم واقعی فعالیت‌های پروژه آگاه نباشیم و در نتیجه نتوانیم درست برنامه‌ریزی بکنیم چون حدث و گمان و سرانگشتی حساب کردن‌ها باعث مختل شدن اجرای پروژه می‌گردد.
نداشتن مقادیر دقیق عملیات و آیتم‌ها باعث می‌شود که در تأمین مصالح آنها و بار مالی آنها دچار اشتباه بشویم که این مسئله باعث عقب افتادن اجری آن آیتم‌ها می‌گردد. - عوامل آب و هوائی از قبیل سرمای شدید- برف- باران- سیل- طوفان- گرمای شدید.
- نبود و یا کم بود مصالح در بازار.
- جنگ و تحریم.
- بیماری‌های همه‌گیر (اپی دمی).
- تصادفات غیر مترقبه و مرگ و میرهای اشخاص کلیدی پروژه.
- آتش سوزی .
- خراب کاری‌ها.
که همه این موارد در کنترل پروژه قابل توجه می‌باشد به خصوص در سیستم حراست کارگاه که بایستی دقت بیشتری شده و به مسئله حراست اهمیت ویژه‌ای داده و موارد ایمینی و امنیتی دائماً و به طور جدی تحت کنترل باشد. از قبیل سیم کشی‌های موقت کارگاه تابلوهای برق موقت کارگاه- مسائل ایمنی نیروهای کار از قبیل استفاده از کلاه ایمنی و دستگش کار و لباس کار و ایجاد نرده‌های ایمنی در پرتگاه‌ها و پله‌های موقت- انبار کردن صحیح مواد آتش‌زا از قبیل نفت و بنزین و گاز و مواد منفجره و غیره- بررسی دقیق سلامت ماشین آلات به خصوص سواری‌ها و کمپرسی‌ها از نظر ترمز و سلامت چرخها و غیره و سایر دستگاه‌ها- تامین نور لازم برای محیط تجهیز کارگاه و کار در شب
